Ο Μητροπολιτικός ναός Αγίου Γρηγορίου Παλαμά δεν είναι ένας συνηθισμένος ναός. Κάθε μέρα πολλοί τον προσπερνούμε αγνοώντας ένα ιστορικό μυστικό που κρύβει στα έγκατα του και αυτό είναι η Κρύπτη του Μακεδονικού Αγώνα.
Η κρύπτη αυτή βρίσκεται κάτω απ’ το Ιερό Βήμα του Μητροπολιτικού ναού σε 3,5 μέτρα βάθος και την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα συνδέονταν μέσω υπόγειων διαδρομών με την Μητροπολιτική Οικία και το Ελληνικό Προξενείο σημερινό Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα. Η είσοδος των Μακεδονομάχων στην κρύπτη γινόταν μέσω μιας καταπακτής που βρίσκεται στο Ιερό του ναού από εκεί μπορούσαν να κατεβούν σ’ αυτήν από μια κρεμαστή σκάλα. Αξιοσημείωτο είναι ότι στον χώρο δεν υπήρχε κανένα μικρό άνοιγμα ούτε για φως ούτε για εξαερισμό. Μάλιστα όσον αφορά τον εξαερισμό αυτός γινόταν μέσω κάποιων πήλινων σωλήνων. Όταν κατασκευάστηκε το σημερινό Μητροπολιτικό Μέγαρο περί το 1963 βρέθηκαν κατά την κατασκευή των θεμελίων κενά σημεία τα οποία μπαζώθηκαν, όμως αυτά τα κενά ήταν τα υπόγεια τούνελ που συνέδεαν το Μητροπολιτικό Μέγαρο με την κρύπτη.
Πολλοί γνώριζαν ότι το Ελληνικό Προξενείο αποτελούσε το επιτελείο του Μακεδονικού Αγώνα και υπήρχε συνεργασία μεταξύ αυτού και της Μητρόπολης άλλωστε γι’ αυτό οι Μακεδονομάχοι το αποκαλούσαν συνθηματικά “Κέντρο”. Πάραυτα ελάχιστοι γνώριζαν για την ύπαρξη της Κρύπτης καθώς η περιοχή ήταν υπό παρακολούθηση, οι κίνδυνοι διαφυγής πληροφοριών ήταν πολλοί και στην περιοχή υπήρχε αστυνομικό τμήμα των τουρκικών αρχών. Συνεπώς οι μυημένοι σ’ αυτήν εισέρχονταν κατά κάποιο τρόπο “στην φωλιά του λύκου”.
Όλα αυτά παρέμεναν άγνωστα μέχρι που ο μεγάλο σεισμός του 1978 αποκάλυψε το μυστικό. Έπειτα τον Μάρτιο του 1979 ξεκίνησαν εργασίες αποκατάστασης του ναού έτσι αποκαλύφθηκε η είσοδος της κρύπτης που υπήρχε στο Ιερό Βήμα του ναού. Παράλληλα με τις εργασίες αποκατάστασης αποφασίστηκε η επισκευή της κρύπτης με σκοπό την λειτουργία της μετέπειτα ως επισκέψιμος μουσειακός χώρος.
Σήμερα μπορεί κάποιος να εισέλθει στην Κρύπτη του Μακεδονικόυ Αγώνα μέσω εισόδου από την οδό Μητροπόλεως και να δει στο χώρο κειμήλια, φωτογραφικό υλικό από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα και τα λείψανα Μητροπολιτών.
Επιμέλεια: Δημήτρης Χάϊδας
Πηγή: Η Κρύπτη του Μακεδονικού Αγώνα: Ξενάγηση, Θεσσαλονίκη 2005, Σερενίδης Γρηγόριος
Φωτογραφικό αρχείο: Δημήτρης Χάϊδας
