Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη παλίμψηστη, ένα ανοιχτό χειρόγραφο για όποιον τη ζει καθημερινά με επάλληλα στρώματα σβησμένα από το χρόνο, αλλά βαθιά χαραγμένα στην πνοή της πόλης και αποτυπωμένα στη μοναδική της φυσιογνωμία, η οποία εξελίσσεται και ταυτόχρονα παραμένει αδιατάρακτη στους αιώνες. Μια πόλη με πλούσια ιστορία και ιδιαίτερη πολιτιστική και γαστρονομική ταυτότητα, η «νύμφη του Θερμαϊκού» αναγεννήθηκε και αναδιαμορφώθηκε κατά τον 20ο αιώνα, αποκτώντας, έτσι, την σύγχρονη πολυπολιτισμική της ταυτότητα. Το skg247.gr ανασυνθέτει αυτά τα γεγονότα και τις στιγμές που οδήγησαν σ’ αυτή την αναγέννηση.
Γράφει ο Αλέξανδρος Πήχας
Ήταν το 1917, όταν η Μεγάλη Πυρκαγιά κατέστρεψε τα 2/3 της πόλης και ο Γάλλος Αρχιτέκτονας Ερνέστ Εμπράρ ανέλαβε να παρουσιάσει ένα σύγχρονο πολεοδομικό σχέδιο για τον ανασχεδιασμό της πόλης.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1923, η συνθήκη της Λωζάννης υποχρεώνει την Ελλάδα και την Τουρκία σε ανταλλαγή πληθυσμών, κι έτσι, χιλιάδες Έλληνες από την Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη και τον Πόντο φτάνουν και εγκαθίστανται στη Θεσσαλονίκη, εγκαταλείποντας τις πατρογονικές τους εστίες.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1925, ιδρύεται το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, σημερινό Αριστοτέλειο, το οποίο αρχικά στεγαζόταν στη βίλα «Αλλατίνι» και το 1927 μετεγκαταστάθηκε στο ιστορικό κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής στην οδό Εθνικής Αμύνης.
Το 1939 ιδρύεται η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, με σκοπό τη συλλογή, την επιστημονική μελέτη και στη συνέχεια τη δημοσίευση γλωσσικού, λαογραφικού και γενικότερα πολιτισμικού και πολιτιστικού υλικού που σχετίζεται με τη Μακεδονία.
Στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, μεταξύ 1941 και 1944, η εβραϊκή κοινότητα της πόλης εξολοθρεύεται σχεδόν στο σύνολό της.
Μετά το τέλος της κατοχής, το 1949, ολοκληρώνεται η αναστήλωση του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος είχε σχεδόν ολικά καταστραφεί από την πυρκαγιά του 1917, ενώ το 1988, ο ναός ανακηρύσσεται σε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.
Η Θεσσαλονίκη θεωρείται η πρώτη ελληνική πόλη στην οποία λειτούργησε τόσο ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός στην Ελλάδα, όσο και ο πρώτος ραδιοφωνικός. Τη ραδιοφωνική πρωτιά κατέχει ο Χρίστος Τσιγγιρίδης, ενώ το 1960 λειτουργεί στη ΔΕΘ ο πρώτος ελληνικός τηλεοπτικός σταθμός, ενώ από το 1970, οπότε και ολοκληρώνεται ο Πύργος των Τηλεπικοινωνιών του ΟΤΕ, αναμεταδίδονται οι πρώτες εκπομπές της Ελληνικής Τηλεόρασης.
Την ίδια χρονιά ξεκινά και η «Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου», που από το 1992 μετεξελίσσεται στο σημερινό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Σιγά σιγά, η ιστορία της πόλης βρίσκει τη δική της στέγη, αρχικά με τα εγκαίνια του κτιρίου του Αρχαιολογικού Μουσείου το 1962.
To 1978, ο καταστροφικός σεισμός της 20ης Ιουνίου έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο 49 ανθρώπων και τεράστιες υλικές ζημιές, ενώ την ίδια χρονιά ιδρύεται το Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το σημερινό Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείο Τεχνολογίας (Noesis).
Ένα χρόνο αργότερα, ιδρύεται το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, το οποίο εμπλουτίστηκε με τη σημαντική δωρεά του Αλέξανδρου Ιόλα το 1984 και το 1992 μετεξελίσσεται στο σημερινό μουσείο.
Το 1985 τα Λαδάδικα, λόγω της αρχιτεκτονικής και πολιτισμικής τους φυσιογνωμίας, ανακηρύσσονται διατηρητέα περιοχή και αρχίζει η ανάπλασή τους.
Η ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα της πόλης οδήγησε στην έναρξη λειτουργίας του Πολιτιστικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης στη βίλα Μεχμέτ Καπαντζή, το 1989.
Το 1994, η βυζαντινή κληρονομιά της Θεσσαλονίκης βρίσκει στέγη στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, το οποίο το 2005 τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Μουσείων.
Η Θεσσαλονίκη τιμώντας την πολυπολιτισμική της φυσιογνωμία, δεν ξεχνά και το 1997 γίνονται τα αποκαλυπτήρια του Μνημείο του Ολοκαυτώματος.
Ένα χρόνο αργότερα η πόλη ανακηρύσσεται Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και οι «Ομπρέλες» του Γ. Ζογγολόπουλου τοποθετούνται στην παραλία της Θεσσαλονίκης.
Το 2000 εγκαινιάζεται το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, όπου πέραν των άλλων στεγάζεται και το Μουσείο Μουσικών Οργάνων και η Μουσική Βιβλιοθήκη.
Η Θεσσαλονίκη αποκτά σιγά σιγά τη γνώριμη σύγχρονη εικόνα της το 2013, μετά την ολοκλήρωση των έργων ανάπλασης της Νέας Παραλίας.
Το 2014, η πόλη ανακηρύσσεται ως Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας.
Τελευταίο κομμάτι αυτής της αλλαγής αποτέλεσε και η ανακαίνιση της Συναγωγής των Μοναστηριωτών, της μοναδικής προπολεμικής Συναγωγής που εξακολουθεί να υπάρχει στην πόλη.
